مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال چهارم شماره 1 (بهار و تابستان 1382)

شوری از عوامل محدود کننده رشد گیاهان و تولید محصول است در این پژوهش وضعیت تحمل زیتون رقم ''دزفول'' به زیادی کلرید سدیم در آب آبیاری و توزیع عناصر K, Clو Na در گیاه و نیز کاربرد تنظیم کننده های رشد گیاهی کینتین و سایکوسل مورد بررسی قرار گرفت. پژوهش با آزمایش های فاکتوریل به صورت طرح به طور کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تجمع یون هایK, Cl و Na در اندام هوایی و ریشه اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش سطح شوری میزان تجمع سدیم (Na) و کلر (Cl) افزایش و نسبت پتاسیم به سدیم (K/Na) کاهش یافت بیشترین میزان تجمع یون سدیم در ریشه و یون کلر در بخش هوایی مشاهده گردید. کاربرد 250 میلی گرم در لیتر کینتین در سطح شوری 200 میلی مولار، میزان سدیم برگ را افزایش داد. کاربرد 1000 میلی گرم در لیتر سایکوسل، میزان تجمع سدیم ریشه را کاهش داد که این کاهش در سطح شوری 100 میلی مولار در سطح 5% معنی دار بود.

برای بررسی نقش دانه های گرده سترون، تاثیر تیمار حلقه برداری و جیبرلیک اسید بر میوه بندی، رشد و کیفیت میوه د رسه رقم انگور ماده (''الحقی''، ''زهره بیستی'' و ''خلیلی سیاه'')، در سال زراعی 1379 در بخش موکاری ایستگاه پژوهشی خلعت پوشان وابسته به دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، آزمایشی با چهار تکرار انجام شد. نتایج این پژوهش مشخص کرد که دانه های گرده در این ارقام سترون بوده و هیچگونه شیاری روی سطح آن ها وجود ندارد. این دانه های گره حتی در محیط کشت مصنوعی توانایی تنژگی نداشتند. در ارقام مورد آزمایش، تمامی تخمدان ها در گل های اخته شه و محروم از هر نوع دانه گرده خارجی ریزش کردند و حتی محور گل آذین ها تا محل چسبیدن به شاخه خشک شدند. بنابراین در این ارقام برای تشکیل میوه های بکربار نیاز به تحریک می باشد که دانه های گرده سترون می توانند این تحریک را باعث شوند. حلقه برداری (یکی دو روی پیش از باز شدن گر ها) و تیمار جیبرلیک اسید با غلظت 150 میلی گرم در لیتر (هنگام باز شدن 50 تا 70% گل ها)، میوه بندی را در گل های خود گرده افشانی شه به طور معنی داری (در سطح احتمال 1%) افزایش داد تیمار جیبرلیک اسید همراه با درصد میوه بندی، pH افشره و نسبت طول به قطر حبه را نیز افزایش داد ولی درصد مواد جامد محلول را کاهش داد. حلقه برداری نیز همراه افزایش درصد میوه بندی، درصد قند را بالا برد.

در یک آزمایش مزرعه ای در شهرستان جیرفت اثر دو سطح نیتروژن 200 و 400 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره و دو بار محلول پاشی بوته ها با عناصر کم مصرف آهن و روی با غلظت دو در هزار و مس با غلظت یک در هزار به همراه یک تیمار شاهد (محلول پاشی با آب)، بر میزان محصول کیفیت انبار داری، ویژگی های بیوشیمیایی سوخ ها و همچنین غلظت برخی از عناصر کم مصرف و پر مصرف در اندام هوایی مطالعه شد. بین دو سطح نیتروژن تفاوت معنی داری برای میزان محصول، درصد ماده خشک و اسیدهای آلی سوخ ها مشاهده نشد ولی برهمکنش عناصر کم مصرف با نیتروژن برای برخی از ویژگی های یاد شده معنی دار بود. در سطح 200 کیلوگرم نیتروژن، مصرف آهن به تنهایی میزان محصول را 19% و در سطح 400 کیلوگرم نیتروژن میزان آن را 15.5 درصد افزایش داد. مصرف هم زمان سه عنصر در سطح 200 کیلوگرم، میزان محصول را 14.3% و در سطح 400 کیلوگرم، 12.2% افزایش داد. در هر دو سطح نیترون مصرف روی و آهن به تنهایی و مصرف هر سه عنصر با هم باعث افزایش معنی دار درصد ماده خشک نسبت به شاهد شد. همچنین آهن و روی به تنهایی در هر دو سطح نیتروژن باعث افزایش معنی دار درصد مواد جامد محلول نست به شاهد شد. در سطح 400 کیلوگرم نیتروژن مصرف آهن به تنهایی و همراه با روی و همچنین مصرف سه عنصر با هم باعث افزایش معنی دار میزان اسیدهای آلی سوخ نسبت به شاهد شد. قابلیت نگهداری سوخ ها با افزایش مصرف نیتروژن به شدت کاهش پیدا کرد. در مقایسه با 200 کیلوگرم نیتروژن، مصرف 400 کیلوگرم آن تنها باعث افزایش معنی دار غلظت آهن در برگ شد و تاثیری بر غلظت سایر عناصر نداشت. در سطح 400 کیلو گرم نیتروژن مصرف عناصر کم مصرف به طور کلی باعث افزایش غلظت بر در برگ ها شد. با توجه به نتایج این آزمایش به نظر می رسد که برای افزایش محصول پیاز نیاز به کاربرد 400 کیلوگرم نیتروژن نمی باشد ولی مصرف عناصر کم مصرف تاثیری جدی در افزایش کمیت و کیفیت محصول دارد.

برای بررسی اثر محلول های نگهدارنده گل روی دوام پس از برداشت و کیفیت گل های بریدنی میخک (رقم ''قرمز بلژیکی'') آزمایش هایی با استفاده از ترکیب های مختلف شیمیایی انجام شد. در این پژوهش علاوه بر تعیین بهترین غلظت سوکروز مورد استفاده در محلول نگهدارنده، مطلوبترین محلول نگهدارنده برای تیمار ممتد گل بریدنی میخک نیز مشخص شد. پنج غلظت سوکروز (0، 1، 2، 3 و 5%) همراه با سه ترکیب شیمیایی (نیترات نقره، سیتریک اسید و هیدروکسی کوئینولین سیترات) در قالب 2 آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های به طور کامل تصادفی بررسی شد. در این آزمایش ها که در سال 1377 و در مجتمع آزمایشگاهی ایستگاه پژوهشی خلعت پوشان دانشکده کشاورزی تبریز انجام شد، تعداد 240 شاخه گل بریدنی برای تعیین عمر گلجایی، ویژگی های ظاهری و قطر گل مورد بررسی قرار گرفتند. اتاقک های رشد مورد استفاده برای انجام این آزمایش، محدوده دمایی 2± 5 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 70 تا 80 درصد را دارا بودند. محلول های مورد استفاده هر 10 روز یکبار عوض شدند و در هر بار تعویض محلول، ته ساقه ها نیز به طول 2 سانتی متر باز برش شدند. تجزیه واریانس تیمارها نشان داد که از نظر عمر گلجایی قطر گل و ویژگی های ظاهری گل اختلاف معنی داری در سطح 1% بین تیمارها وجود دارد. نتایج نشان داد که تیمارها بیشترین تاثیر را روی عمر گلجایی داشتند. در هر دو آزمایش، غلظت های 3 و 5 درصد سوکروز، بیشترین تاثیر را روی ویژگی های مورد بررسی داشتند. بیشترین عمر گلجایی (40.67 روز) مربوط به تیمار 5 درصد سوکروز + 25 میلی گرم در لیتر نیترات نقره + 50 میلی گرم در لیتر سیتریک اسید و کمترین آن پس از شاهد (18.33 روز) مربوط به تیمار 50 میلی گرم در لیتر سیتریک اسید (28 روز) بود. آزمایش ها نشان داد که افزودن سیتریک اسید با کاهش pH محلول و کنترل فعالیت میکروبی درون ظرف آب، به تنهایی توانست دوام گل های میخک را در مقایسه با شاهد حدود 30 تا 40 در صد افزایش دهد.

به طور معمول افزایش گل صد تومانی علفی با روش تقسیم نیساگ (ساقه زیرزمینی) صورت می گیرد که تعداد گیاهان حاصله از این روش اندک می باشد. یکی دیگر از راه های افزایش گل صد تومانی علفی افزایش با بذر می باشد. که به دلیل وجود خفتگی ور لپه با مشکل رو به رو بوده و 3 تا 7 سال طول می کشد تا دانهال های حاصله به گل بروند که نشانگر دوره نونهالی طولانی و نامطلوب این گل می باشد. بنابراین، استفاده از فنون کشت بافت می تواند تاثیر زیادی در افزایش این گیاه مهم و ایجاد گیاهان عاری از ویروس داشته باشد. پژوهشی در سال های 1379 تا 1381 برای دستیابی به بهترین محیط کشت بافت گل صد تومانی علفی انجام شد. ریز نمونه هایی از قسمت های مختلف گل صد تومانی (منایگره، ساقه، برگ، دمبرگ و نیساگ) برای ریز افزایی مورد استفاده قرار گرفتند. پس از گندزدایی اولیه، برای باززایی شاخساره از میانگره، از محیط کشت تمام غلظت موراشیگی و اسکوگ (MS) و تنظیم کننده های رشد بنزیل آذنین (BA) و کینتین (Kin) با غلظت های 0 تا 2 میلی گرم در لیتر استفاده شد. همچنین از جیبرلیک اسید (GA3) و ایندول بوتیریک اسید (IBA) هر کدام به میزان 0.1 میلی گرم در لیتر برای افزایش پرآوری استفاده گردید. نمونه های کشت شده در 16 ساعت روشنایی 1.5 کیلو لوکس و دمای میانگین 25 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. در تیمارهای ریشه زایی از محیط کشت نیم غلظت MS و هورمون های IBA در غلظت های 0 تا 2 میلی گرم در لیتر و نفتالین استیک اسید (NAA) و دری کلروفنوکسی استیک اسید (2,4-D) در غلظت های 0 تا 1 میلی گرم در لیتر استفاده شد. گیاهان در دو تیمار روشنایی یا تاریکی قرار گرفتند. برای پینه زایی قطعه های ساقه و برگ از محیط کشت تمام غلظت MS و ترکیب های مختلفی از تنظیم کننده های رشد 2,4-D، BA و NAA در غلظت های 0 تا 1 میلی گرم در لیتر استفاده شد. بهترین تیمار برای پرآوری شاخساره، تیمار BA به غلظت 1.4 میلی گرم در لیتر به همراه GA3 با غلظت 0.1 میلی گرم در لیتر بود. محیط کشت MS همراه با BA و NAA هر کدام به میزان 0.5 میلی گرم در لیتر و 2,4-D به میزان 0.1 میلی گرم در لیتر در تمامی ریز نمونه های ساقه باعث پینه زایی گردید. تیمارهای مختلف ریشه زایی در این پژوهش پس از 3 ماه به ریشه زایی منجر نشد و به پژوهش های بیشتری نیاز دارد.

از کشت ریز نمونه های قسمت برون بر لیمو آب و میوه لیمو شیرین در محیط کشت MSI دارای تنظیم کننده های رشد 2,4-D و NAA به ترتیب 1 و 0.1 میلی گرم در لیتر و کینتین 0.25 میلی گرم در لیتر، پینه نارویان زا تولید شد. پینه های تولید شده برای بهبود رشد روی محیط کشت های مختلف زیر کشت شدند که تغییر در رشد پینه های هر دو گونه مشاهده نشد. پینه های نارویان ز ا در محیط کشت مایع روند تقسیم یاخته ای کندی را نشان دادند، در صورتی که پینه های رویان زای حاصل از تخمک های تلقیح نشده لیمو آب در محیط کشت مایع MT همراه با 1550 میلی گرم در لیتر گلوتامین و 500 میلی گرم در لیتر عصاره جو رشد و تکثیر سیگموئیدی داشتند. میانگین شمارش یاخته ای 3 نوبت زیر کشت در مرحله رکود 104×0.002±0.04 بود و با رشد تصاعدی 20 برابر پس از 21 روز به 104×0.03±0.65 رسید. از آنتی بیوتیک های استرپتومایسین و جنتامایسین برای کنترل آلودگی درون باکتریایی به دو روش تیمار ریز نمونه ها پیش از کشت و افزون آن ها به محیط کشت، استفاده شد. تیمار ریز نمونه ها با استرپتومایسین و جنتامایسین به تنهایی برای کنترل آلودگی باکتریایی کافی نبود. بهترین تیمار آنتی بیوتیکی، 1000 میکروگرم در لیتر استرپتومایسین همراه با 125 میکروگرم در لیتر جنتامایسین بود که 60% نمونه ها آلودگی نشان ندادند. هفتاد درصد نمونه ها با تیمار 500 میکروگرم در لیتر استرپتومایسین همراه با 500 میکروگرم در لیتر جنتامایسین آلودگی نداشتند ولی به دلیل غلظت بالای آنتی بیوتیک ها 50% ریز نمونه ها از بین رفتند. استفاده از آنتی بیوتیک ها در محیط کشت باعث افزایش قهوه ای شدن ریز نمونه ها گردید.

یکی از مهمترین ویژگی های پایه های مرکبات تحریک و تشدید رشد آن ها با تنظیم کننده های رشد و طولانی کردن طول روز است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر جیبرلیک اسید و به دنبال آن کاربرد کند کننده های رشد و جوانه برداری بر مناسب شدن دان نهال های نارنج سه برگ و نارنج برای کوپیوند، در سال های 78-1377 در گلخانه بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. سه ماه پس از کاشت بذر، دان نهال ها (در مرحله 4 تا 6 برگی) با جیبرلیک اسید در غلظت 100 میلی گرم در لیتر محلول پاشی شدند و دو هفته بعد از این محلول تکرار شد. دو ماه پس از محلول پاشی دوم، دان نهال های یکسان از نظر رشد به گلدان های پلاستیکی منتقل شدند و پس از آن که ارتفاع دانهال های نارنج سه برگ به 50 سانتی متر رسید با تیمار های پاکلوبوترازول 500 و 1000 میلی گرم در لیتر، سایکوسل 500 و 1000 میلی گرم در لیتر و جوانه برداری تیمار شدند. دان نهال های 45 سانتی متری نارنج با تیمارهای سایکوسل500 و 1000 میلی گرم در لیتر، اتفن 150 و 300 میلی گرم در لیتر و جوانه برداری تیمار شدند. بر اساس نتایج این پژوهش، جیبرلیک اسید باعث افزایش ارتفاع و طول میانگره دان نهال های نارنج سه برگ و نارنج نسبت به شاهد و سایر تیمار ها شد. کاربرد پاکلوبوترازول به دنبال جیبرلیک اسید به طور معنی داری نسبت به جیبرلیک اسید و سایکوسل باعث کاهش ارتفاع دان نهال های نارنج سه برگ شد. تیمار های جیبرلیک اسید به تنهایی و پاکلوبوترازول، سایکوسل، اتفن و جوانه برداری به دنبال کاربرد جیبرلیک اسید به طور معنی داری نسبت به شاهد باعث افزایش قطر ساقه (محل پیوند در فاصله 10 سانتی متری از طوقه) دان نهال های نارنج سه برگ و نارنج شدند و موجب تسریع در رسیدن به اندازه مناسب پیوند دان نهال ها گردیدند. اتفن با غلظت 150 و 300 میلی گرم در لیتر باعث کاهش میزان کلروفیل دان نهال های نارنج شد. جیبرلیک اسید به طور معنی دار باعث افزایش وزن تر شاخساره نارنج سه برگ و نارنج نسبت به شاهد شد. همچنین پاکلوبوترازول و سایکوسل به طور معنی دار باعث کاهش وزن تر دان نهال های نارنج سه برگ شد.